Site icon Civil.ge

ბრიუსელი სომხეთ-აზერბაიჯანის შერიგებაში აქტიურობს

ილჰამ ალიევი, შარლ მიშელი და ნიკოლ პაშინიანი, 23 მაისის შეხვედრაზე. ფოტო: შარლ მიშელის ტვიტერი.

რა მოხდა

ევროკავშირის შუამავლობით მიღწეული შეთანხმების თანახმად, სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარზე დელეგაციები საზღვრის დელიმიტაცია-დემარკაციის საკითხზე დღეს პირველად შეიკრიბნენ.


ავტორი: გიორგი ბილანიშვილი, მკვლევარი, ტვიტერზე: @bilanishviliG


რატომაა ეს მნიშვნელოვანი

23 მაისს ევროპული საბჭოს პრეზიდენტმა შარლ მიშელმა აზერბაიჯანის პრეზიდენტს, ილჰამ ალიევსა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრს, ნიკოლ ფაშინიანს უკვე მესამედ უმასპინძლა. პირველი შეხვედრა გასული წლის  14 დეკემბერს, ხოლო მერე სულ ცოტა ხნის წინ, 6 აპრილს გაიმართა. ჩანს, ევროკავშირის მონაწილეობა ორივე მხარისათვის მიმზიდველია. მომდევნო შეხვედრა აგვისტოსთვის დაიგეგმა.

ევროკავშირის გააქტიურება

1994 წელს ყარაბაღის კონფლიქტის დარეგულირების მიზნით შექმნილ ეუთოს მინსკის ჯგუფის წევრები ევროკავშირის ქვეყნებიც იყვნენ. საფრანგეთი, აშშ-სთან და რუსეთის ფედერაციასთან ერთად, ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეა, ხოლო გერმანია, იტალია, შვედეთი და ფინეთი ამავე ჯგუფის მუდმივი წევრები არიან. თუმცა, თავად ევროკავშირი ინსტიტუციურად არასოდეს ყოფილა აქტიური აზერბაიჯან-სომხეთის ურთიერთობების საკითხში.

2020 წლის შემოდგომაზე, ყარაბაღის მეორე ომმა არსებითად შეცვალა მანამდე არსებული ვითარება. ამ ომში აზერბაიჯანმა მოახერხა კონტროლის აღდგენა, როგორც ყარაბაღის ნაწილზე, ისე იმ აზერბაიჯანულ ტერიტორიებზე, რომლებსაც მანამდე სომხეთი აკონტროლებდა. მერე მხრივ, ისედაც პასიური ეუთოს მინსკის ჯგუფი, სრულიად უმოქმედო გახდა, რადგან მხოლოდ რუსეთის მონაწილეობით (და თურქეთის არაპირდაპირი ჩართულობით) გაფორმდა 2020 წლის 10 ნოემბერს ახალი სამშვიდობო შეთანხმება აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის.

შესაბამისად, მოხდა  კონფლიქტის „რეგიონალიზაცია“: გაიზარდა კავკასიის რეგიონის დიდი ქვეყნების წილი და გაქრა არარეგიონული მოთამაშეების ჩართულობა.

მას შემდეგ ბევრი რამ მოხდა: რუსეთი ჯერ ყაზახეთის შიდა კონფლიქტში ჩაერია სამხედრო ძალით, შემდეგ კი უკრაინაში შეიჭრა, რითაც დასავლეთის მხრიდან პოლიტიკურ და ეკონომიკურ იზოლაციაში მოექცა. სწორედ ამ ფონზე ხდება ევროკავშირის გააქტიურება ყარაბაღის საკითხში. ჩანს, ევროკავშირი მიუკერძოებელ აქტორად მიიჩნევა აზერბაიჯანისა და სომხეთის მიერ,  რუსეთისგან, თურქეთისგან და იგივე, ეუთოს თანათავმჯდომარე საფრანგეთისგან განსხვავებით, რომელსაც აზერბაიჯანული მხარე ხშირად სომხეთის ინტერესების მხარდაჭერაში ადანაშაულებდა.

23 მაისის შეხვედრის შედეგი

შეხვედრის დასრულების შემდეგ, ევროპული საბჭოს მიერ გავრცელებულ ოფიციალურ ინფორმაციის თანახმად მხარეები შემდეგზე შეთანხმდნენ:

მოსკოვი და ანკარა ევროკავშირის მედიაციაზე

შეთანხმების შესრულების სირთულეები 

23 მაისის შემდგარი შეთანხმების საკითხები თვისობრივად ახალი არ არის, რადგან მათი უმეტესობა ევროკავშირის ეგიდით გამართული წინა ორი შეხვედრის განხილვისა და შეთანხმების მთავარ საგანს წარმოადგენდა.

ევროკავშირის გააქტიურება და საქართველო

ევროკავშირის გააქტიურება სამხრეთ კავკასიაში საქართველოსთვისაც საყურადღებოა. 2008 წელს რუსეთის მიერ საქართველოს წინააღმდეგ განხორციელებული აგრესიის შემდეგ, ევროკავშირი აქტიურად მონაწილეობს საქართველოსთვის მშვიდობისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის პროცესში, როგორც ჟენევის საერთაშორისო დისკუსიების თანათავმჯდომარე. 2008 წლის სექტემბრიდან მოყოლებული საქართველოში მოქმედებს ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისია (EUMM), რომელსაც მართალია რუსეთის წინააღმდეგობის გამო არ ეძლევა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე შესვლის საშუალება, მაგრამ უსაფრთხოების გარანტის როლს მაინც თამაშობს. ევროკავშირი ე.წ. 2008 წლის აგვისტოს „ექვსპუნქტიანი შეთანხმების“ გარანტია, რომლის შედეგიც რუსული დანაყოფების საქართველოდან გასვლა უნდა ყოფილიყო. არსებულ ვითარებაში ეს საკითხი კვლავაც შეიძლება დადგეს. ყარაბაღში ევროკავშირის შესაძლო წარმატებამ შეიძლება ამის ალბათობა გაზარდოს.