კავკაველი: საიდუმლო ომი დარიალის კართან

ეპილოგი

ტოტალიტარული რეჟიმის „ჟანრის კანონით“, მომდევნო წლებში „კავკაველის“ დამსჯელების რიგიც დადგა:

კოტე ცინცაძე 1922 წლის ბოლომდე მუშაობდა საქართველოს საგანგებო კომისიის თავმჯდომარედ. მის ხელში გაიარა საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლი ყველაზე აქტიური ადამიანების საქმეებმა და მათი უმრავლესობა ფიზიკურად გაანადგურეს. საქართველოს კომუნისტურ პარტიაში დაწყებული დაპირისპირების შემდეგ ცინცაძე ე. წ „ნაციონალ-უკლონისტებს“ მიემხრო, რის გამოც სახელმწიფო უშიშროების ორგანოებს ჩამოაცილეს და ფორმალურ – უმნიშვნელო სამუშაოზე ჩამოაქვეითეს. 1926 წელს, მორიგი, უფრო მასშტაბური განხეთქილებისას კოტე კვლავ დააპატიმრეს, როგორც საქართველოში „ტორცკსიტული ორგანიზაციის“ ერთ-ერთი ლიდერი და 1928 წელს გადაასახლეს ყირიმში. შავი ზღვის საკურორტო ჰავამ, მაინც არაფერი არგო მის გართულებულ ტუბერკულიოზს და ის 1931 წელს გარდაიცვალა. მისი სახელი, საბჭოთა რეჟიმის არსებობის ბოლომდე საგულდაგულოდ იყო ამოშლილი საბჭოური ისტორიის ძირითადი და ხელმისაწვდომი წყაროებიდან.

ლაზარ კოგანი 1921 წელს, კოტე ცინცაძის საქართველოში გადმოსვლის შემდეგ დაინიშნა თერგის ოლქის საგანგებო კომისიის უფროსად და შემდგომ წლებში მუშაობდა საბჭოთა სახელმწიფო უშიშროების სისტემაში, სხვადასხვა მაღალ თანამდებობებზე. იგი ითვლება საბჭოური „გულაგის“ – პატიმართა იძულებითი შრომის მასობრივი დანერგვის ერთ-ერთ ინიციატორად. კოგანი1936-1937 წლებში დააწინაურეს და სსრკ სატყეო მრეწველობის სახალხო კომისრის მოადგილედ გადაიყვანეს. 1936 წლის აგვისტოდან ასევე იყო მოსკოვი-ვოლგის არხის მშენებლობის უფროსი. „დიდი საბჭოთა ტერორის“ დროს მისი რიგიც დადგა – 1938 წლის 31 იანვარს დააპატიმრეს და სსრკ უმაღლესი სასამართლოს სამხედრო კოლეგიის გადაწყვეტილებით დახვრიტეს 1939 წლის 3 მარტს. რეაბილიტირებულია 1956 წელს.

ეპილოგი საუკუნის შემდეგ

ქართულ-რუსული სპეცამსახურების ომში ჩრდილო კავკასიის ზონაში, მკითხველისათვის, საინტერესო ისტორიული პარალელები თანამედროვეობასთან,  2006 წლის სექტემბრიდან იღეს სათავეს, როდესაც საქართველოს შსს კონტრ-დაზვერვის დეპარტამენტმა სამხედრო-ანალიტიკური ინფორმაციების შეგროვების და ქალაქ გორში ტერორისტული აქტის ორგანიზებისთვის, თბილისში რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის მთავარი სადაზვერვო სამმართველოს (ГРУ) ოფიცრები – პოდპოლკოვნიკი ალექსანდრე სავა და პოდპოლკოვნიკი დიმიტრი კაზანცევი,ხოლო ბათუმში მეორე რანგის კაპიტანი – ალექსანდრე ზაგოროდნი, მაიორი – ალექსანდრე ბარანცევი და კიდევ რამდენიმე ოფიცერი დააკავა და ისინი საქართველოდან საჯაროდ გააძევეს.

გამწვავებული საიდუმლო ბრძოლის ერთერთი საინტერესო ეპიზოდი 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დაწყებამდე ცოტა ხნით ადრე 2008 წლის 28 ივნისს მოხდა, როდესაც ვლადიკავკაზში საქართველოს დაზვერვის დეპარტამენტის რეზიდენტი – ზაზა ხერკელაძე დააკავეს. მასთან ერთად დააპატიმრეს რუსული არმიის ქართული წარმოშობის მაღალჩინოსანი ოფიცრები – ხვიჩა იმერლიშვილი და მარლენ ბოგდანოვი (ბალაშვილი) რომელთაც საქართველოსთვის საიდუმლო დოკუმენტაციის გადაცემა ედებოდათ ბრალად. ამავე დროს, ასევე დააკავეს კიდევ რამდენიმე მოქალაქე, რომელთაც  საქართველოს სასარგებლოდ მუშაობაში დასდეს ბრალი, მათგან ყველაზე გახმაურებული იყო რუსული არმიის ოფიცრის – მიხეილ ხაჩიძის დაკავება. რუსული სპეცსამსახურების მტკიცებით, მან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი საიდუმლო მასალების გადაცემა მოასწრო ქართველებისთვის. ხაჩიძე რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომის დროს, პიატიგორსკში დააკავეს, წოდება ჩამოართვეს და 6 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. საქართველოს სასარგებლოდ ჯაშუშობისთვის ასევე გაასამართლეს – ჯემალ ნაკაიძე, ზურაბ ალხაშვილი და რამაზ თურქოშვილი, ყაზბეგელი – ბადრი ქუშაშვილი, ახალგორელი ტაქსის მძღოლი – ალექსანდრე ხაჩიროვი და ცხინვალელი – ედუარდ გობოზოვი. ზაზა ხერკელაძის გარდა ყველა მათგანი რუსეთის მოქალაქე იყო.

ზაზა ხერკელაძე, ხვიჩა იმერლიშვილი და მარლენ ბოგდანოვი 2010 წელს გაასამართლა როსტოვში, ჩრდილოეთ კავკასიის საოლქო სამხედრო სასამართლომ და 25 მარტს ხერკელაძეს ჯაშუშობისთვის – 11 წლით პატიმრობა, ხოლო იმერლიშვილს და ბოგდანოვს ღალატისთვის – 13 და 15 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. რუსეთ-საქართველოს ომის შემდეგ 2008-2011 წლებში, რუსეთის ფედერალურმა უშიშროების სამსახურმა კიდევ რამდენჯერმე განაცხადა ქართველი მზვერავების დაკავების შესახებ. ერთერთი გახმაურებული შემთხვევა 2011 წლის ოქტომბერში მოხდა, როდესაც საქართველოს სასარგებლოდ ჯაშუშობისთვის გაასამართლეს სამხრეთ კავკასიის სამხედრო ოლქის ოფიცერი – დავით ალიევი. 2011 წელსვე ჩაატარა საქართველოს შსს კონტრ-დაზვერვის დეპარტამენტმა ცნობილი ოპერაცია „ენვერი.“

ზაზა ხერკელაძე 2014 წელს მოლაპარაკებების შედეგად პატიმრობის ვადის ამოწურვამდე გაათავისუფლეს და საქართველოს გადმოსცეს, რის შემდეგაც მასზე ინფორმაცია აღარ იძებნება. დღემდე გაურკვეველია რა ბედი ეწიათ საქართველოს სასარგებლოდ ჯაშუშობისთვის დაპატიმრებულ რუსეთის სხვა მოქალაქეებს.

[1]რომელიც ოკუპაციის შემდგომ ემიგრაციაში იყო წასული.

[2] ნიკოლოზ მარკოზაშვილის ტრაგიკულ ბედზე სტატიას, ცალკე შევთავაზებთ მკითხველს.